ၿမိဳ႕ျပ၏ သားေကာင္သစ္မ်ား

 ညေနခင္း ေမွာင္ရီပ်ဳိးခ်ိန္ ရန္ကုန္ၿမဳိ႕ႀကီး၏ အခ်က္အခ်ာ ေျမနီကုန္းမီးပြိဳင့္တြင္ လသားအ႐ြယ္ကေလးကို အသက္ေလးႏွစ္ခန္႔ ကေလးကခ်ီကာ မီးပြိဳင့္တြင္ ရပ္ထားေသာ ကားတိုင္းထံ ပိုက္ဆံလိုက္လံ ေတာင္းခံေနသည္။
ထိုအခ်ိန္သည္ လသားအ႐ြယ္ ကေလးလုပ္သားႏွင့္ ေလးႏွစ္အ႐ြယ္ ကေလးလုပ္သား ႏွစ္ဦး၏ အလုပ္စတင္ခ်ိန္။

အလုပ္လုပ္ေနေသာ ကေလးသူငယ္မ်ား၏ ျမင္ကြင္းက ၎တို႔ႏွစ္ဦးႏွင့္ မလုံေလာက္ေသးပါ။ ကားလမ္းေဘးတစ္ဖက္ ကလက္ဖက္ရည္ဆိုင္မ်ားတြင္ အသက္ ၁၀ ႏွစ္ မွ ၁၅ ႏွစ္ၾကား ေယာက်္ား ေလးမ်ားက ဝမ္းေရးအတြက္ ဝယ္သူအႀကဳိက္၊ ဆိုင္ပိုင္ရွင္အႀကဳိက္ စားပြဲထိုးေနသည္။

socie_mpetktm_LYM_SWHယင္းသို႔ေသာ ျမင္ကြင္းမ်ဳိးကို ရန္ကုန္ၿမဳိ႕ေတာ္ ေနရာအႏွံ႔အျပားတြင္ သာမက ႏိုင္ငံတစ္ဝန္း လူစည္ကားရာ ၿမဳိ႕ႀကီးမ်ားတြင္လည္း ေတြ႕ႏိုင္ၿပီး ေတာင္ယာစိုက္ပ်ဳိးခင္းမ်ား၊ ေဆာက္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းခြင္မ်ား၊ ကုန္စည္သယ္ပို႔မႈမ်ား အစရွိသျဖင့္ လုပ္ငန္းခြင္ အမ်ဳိးမ်ဳိးတြင္လည္း ပုံစံအမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ကေလးလုပ္သားမ်ားကို ေတြ႕ျမင္ရႏိုင္သည္။

အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အလုပ္သမား အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ (ILO) ၏ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္အရ ကေလးလုပ္သား ႏွစ္မ်ဳိးရွိၿပီး ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာႏွစ္ခုလုံး ထိခိုက္ေအာင္ အဆိုး႐ြားဆုံး ခိုင္းေစခံေနရ သည့္ ကေလးသူငယ္မ်ားႏွင့္ မိသားစု စီးပြားေရးအတြက္ အကူအညီျဖစ္ရန္ သာမန္ အေပါ့စားအလုပ္မ်ား လုပ္ေနေသာ ကေလးငယ္မ်ားဟူ၍ ႏွစ္ပိုင္း ခြဲျခားႏိုင္သည္။

ယင္းေၾကာင့္ လက္ဖက္ရည္ဆိုင္မ်ား၊ အိမ္အကူမ်ား၊ စက္႐ုံအလုပ္႐ုံမ်ားႏွင့္ ေဆာက္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ဝင္ေရာက္ လုပ္ကိုင္ေနသည့္ အသက္ ၁၈ ႏွစ္ေအာက္ ကေလးသူငယ္မ်ား၊ ပိုက္ဆံေတာင္းစားေနသည့္ ကေလးသူငယ္မ်ား၊ ကေလးလိင္ လုပ္သားအျဖစ္ ခိုင္းေစခံေနရသူမ်ားႏွင့္ တပ္မေတာ္ႏွင့္ အျခားလက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား လက္ေအာက္ရွိ အသက္ ၁၈ ႏွစ္ေအာက္ စစ္မႈထမ္းမ်ား အားလုံးတို႔ကို ကေလးလုပ္သားအျဖစ္ သတ္မွတ္ႏိုင္သည္။

ထိုသို႔ ကေလးလုပ္သားမ်ား ေပၚေပါက္လာျခင္း၏ ေနာက္ကြယ္တြင္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ျပႆနာႏွင့္ ခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ရွိေသာ ပညာေရးစနစ္တို႔က ရွိေနပါသည္။ အလားတူ အျခားႏိုင္ငံေရးစနစ္၊ စီးပြားေရး စနစ္၊ ယဥ္ေက်းမႈ ထုံးထမ္းဓေလ့မ်ားကလည္း ကေလးလုပ္သားမ်ားစြာ ေပၚေပါက္လာရန္ တြန္းအားျဖစ္ေစခဲ့သည္။

‘ကမာၻမီးေလာင္ သားေကာင္ခ်နင္း’ ဆိုသည့္အတိုင္း ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈႏွင့္ အသိပညာ နည္းပါးမႈေၾကာင့္ ယခုအခ်ိန္တြင္ ကေလးသူငယ္ အခ်ဳိ႕သည္ သားေကာင္မ်ားအျဖစ္ ခံစားေနရသည္။ အဆိုပါ ကေလးငယ္မ်ားသည္ မီးေလာင္ျပင္တြင္ ခ်နင္းခံေနရသည္။ မည္သူေၾကာင့္ နင္းေခ်ခံေနရသနည္း ဆိုသည့္ ေမးခြန္းအတြက္ အေျဖေပါင္းမ်ားစြာ ရွိေသာ္လည္း လက္ရွိအခ်ိန္သည္ အေျဖကို ခ်ေရးရမည့္အခ်ိန္ ျဖစ္ေနေပၿပီ။

“အေမေနမေကာင္းလို႔ အစ္မရယ္၊ အဘြားရယ္၊ သမီးရယ္က ပိုက္ဆံလိုက္ေတာင္းေနတာ” ဟု ရန္ကုန္ၿမဳိ႕လယ္တစ္ဝိုက္ ပိုက္ဆံေတာင္းရမ္းေနေသာ အသက္ခုနစ္ႏွစ္အ႐ြယ္ ကေလးငယ္တစ္ဦး၏ ညႇိဳးငယ္စြာ ေျပာဆိုသံကို ၾကားရသည္။
ဒုတိယတန္းတြင္ ေက်ာင္းတက္ေနၿပီး ေက်ာင္းဆင္းအျပန္တြင္ အလယ္တန္းေက်ာင္းသူ အစ္မျဖစ္သူ၊ အသက္ေျခာက္ဆယ္ နီးပါးရွိ အဘြားျဖစ္သူႏွင့္အတူ ပိုက္ဆံလိုက္လံ ေတာင္းရမ္းေနသူ အဆိုပါ ကေလးငယ္သည္ သားေကာင္မ်ားထဲက ဥပမာတစ္ခု ျဖစ္သည္။

ကေလးမ်ား ေတာင္းရမ္းေနသည့္ ျမင္ကြင္းအျပင္ လူႀကီးမ်ားက ကေလးငယ္ကို ခါးထစ္ခြင္၍ လည္းေကာင္း၊ အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ ရာသီဥတု ဒဏ္ေအာက္တြင္ ျပသ၍ လည္းေကာင္း ေတာင္းရမ္းရာ ထိုကေလးကို ကေလးလုပ္သား တစ္မ်ဳိးအျဖစ္ လူစည္ ကား႐ႈပ္ေထြးရာ ေနရာမ်ားတြင္ ေတြ႕ျမင္ႏိုင္ ပါသည္။ ကိုယ္တိုင္ေတာင္းရမ္းေသာ ကေလးမ်ားတြင္ မိဘကခိုင္းသည္သာမက တစ္စံုတစ္ဦးက ကေလးမ်ားကို အုပ္စုဖြဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ထားသည္မ်ားလည္း ရွိသည္။ ရန္ကုန္ၿမဳိ႕လယ္ရွိ လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ မ်ားတြင္ အသက္ ၁၅ ႏွစ္ေအာက္ ေယာက်္ားေလးမ်ားသည္ မိသားစု စီးပြားေရးအတြက္ ပညာဆက္လက္ မသင္ဘဲ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း အလုပ္လုပ္ေနၾကသည္။ ကေလးငယ္ အမ်ားစုမွာ နယ္ၿမဳိ႕ မ်ားမွ မိေဝးဖေဝး လာေရာက္ အလုပ္လုပ္ေနသူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ အခ်ဳိ႕ကေလးငယ္မ်ားသည္ ရန္ကုန္ ဆိုသည္ကို တစ္ႀကိမ္တစ္ခါမွ် မေရာက္ဖူးၾက။ အရဲစြန္႔ၿပီး လာေရာက္ အလုပ္လုပ္ေနသူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။

ၿမဳိ႕ႀကီးမ်ားတြင္ လာေရာက္ အလုပ္လုပ္ေနသည့္ ကေလးသူငယ္ အမ်ားစုအနက္ ေယာက်္ားေလးမ်ားကို္ လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ႏွင့္ စားေသာက္ဆိုင္မ်ား၊ ေဆာက္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ အမ်ားဆုံး ေတြ႕ရၿပီး မိန္းကေလးမ်ားကို အိမ္အကူ အလုပ္မ်ားႏွင့္ အထည္ခ်ဳပ္ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ အမ်ားဆုံး ေတြ႕ရသည္။

သို႔ေသာ္ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ကေလးလုပ္သားဦးေရ စာရင္းကို မည္သည့္ အဖြဲ႕အစည္းကမွ် မသိရွိၾကေခ်။ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အလုပ္သမား အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ILO တြင္လည္း ယခုအခ်ိန္ထိ စာရင္းအတိအက် မရွိေသးေၾကာင္း အဆိုပါ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္မွ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ ဆက္သြယ္ညႇိႏိႈင္းေရး အရာရွိ မစၥတာစတိဖ္ မာရွယ္လ္က ေျပာၾကားသည္။

ယင္းေၾကာင့္ ကေလးလုပ္သားမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ကူညီေထာက္ပံ့မႈမ်ား ျပဳလုပ္ရန္ အခက္အခဲမ်ား ျဖစ္ေနေၾကာင္း၊ စာရင္းျပဳစုမႈ မရွိေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ အဆိုး႐ြားဆုံး ခိုင္းေစခံေနရသည့္ ကေလး လုပ္သားမ်ား စာရင္းကို ILO က စတင္ ေကာက္ယူေနၿပီ ျဖစ္ၿပီး လာမည့္ႏွစ္တြင္ ထုတ္ျပန္သြားႏိုင္မည္ ဟုလည္း ေမွ်ာ္လင့္ထားေၾကာင္း ၎က ဆက္လက္ေျပာဆိုသည္။

အဆိုပါ စာရင္းျပဳစုျခင္း ၿပီးဆုံးလွ်င္ ဆက္လက္လုပ္ကိုင္ရမည့္ က႑မွာ အဆိုး႐ြားဆုံး ခိုင္းေစခံေနရသည့္ ကေလးသူငယ္မ်ားကို ကာကြယ္ေပးမည့္ ဥပေဒမ်ားျပင္ဆင္ ေရးဆြဲရန္ ျဖစ္သည္ဟုလည္း ၎ကဆိုပါသည္။ လက္ရွိတြင္ ကေလးသူငယ္မ်ား အလုပ္လုပ္ျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပထားသည့္ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္ အလုပ္႐ံုမ်ား အက္ဥပေဒႏွင့္ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္ ဆိုင္မ်ားႏွင့္ အလုပ္ဌာနမ်ား ဥပေဒဟူ၍ ေတြ႕ရွိရသည္။
ဥပမာအားျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္ အလုပ္႐ုံမ်ား အက္ဥပေဒအရ အသက္ ၁၃ ႏွစ္ေအာက္ ကေလးငယ္မ်ားသည္ အလုပ္လုပ္ခြင့္ မရွိေၾကာင္း သတ္မွတ္ထားေသာ္လည္း လက္ေတြ႕ကား အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ရြက္သည္ကို မျမင္မိေသးေခ်။ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္ ဆိုင္မ်ားႏွင့္ အလုပ္ဌာနမ်ား ဥပေဒတြင္လည္း လံုးဝေစခိုင္းခြင့္ မရွိသူမ်ားအျဖစ္ အသက္ ၁၃ ႏွစ္ မျပည့္ေသးေသာ သူမ်ားအား ဆိုင္/ကုန္သြယ္ အလုပ္ဌာန (သို႔မဟုတ္) အမ်ားေပ်ာ္ရႊင္ေရး အလုပ္ဌာနမ်ားတြင္ ခိုင္းေစျခင္း မျပဳရဟု ေဖာ္ျပထားသည္။ ေတာင္းရမ္း ခိုင္းေစျခင္းကမူ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္က ျပ႒ာန္းထားေသာ ကေလးသူငယ္ ဥပေဒႏွင့္ ၿငိစြန္းမည္ ျဖစ္သည္။

အျခားတစ္ဖက္ တြင္လည္း ဥပေဒအတိုင္း အသက္ဝင္ပါက ယင္းကေလး လုပ္သားမ်ားကို အသက္မျပည့္၍ အလုပ္မေပးလွ်င္ ၎တို႔၏ မိသားစု ဝမ္းေရးအတြက္ မည္သည့္နည္းႏွင့္ ေျဖရွင္းၾကမည္ ဆိုသည္ကလည္း ရွိေနပါသည္။

အလုပ္လုပ္ခြင့္ မရေသာ ကေလးငယ္မ်ားသည္ လူကုန္ကူးခံ သားေကာင္မ်ားအျဖစ္ ေရာက္သြားျခင္း၊ ေခါင္းပုံျဖတ္ခံရျခင္းႏွင့္အျခား ရာဇဝတ္မႈမ်ား ကိုယ္တိုင္ က်ဴးလြန္မိေစရန္ အေျခအေနမ်ားလည္း ျဖစ္သြားေစႏိုင္သည္။

ယင္းေၾကာင့္ အလုပ္လုပ္မည့္ ကေလးသူငယ္မ်ားအတြက္ အနိမ့္ဆုံးအသက္ကို သတ္မွတ္သင့္ၿပီး ၎တို႔ အသက္အ႐ြယ္ႏွင့္ လုပ္ႏိုင္သည့္ အလုပ္အမ်ဳိးအစားမ်ားကို ျပန္လည္ ခြဲျခားသတ္မွတ္၍ တရားဝင္ အလုပ္လုပ္ခြင့္ရေရးအတြက္ လုပ္ေဆာင္ေပးသင့္ေၾကာင္း၊ လုပ္ငန္းခြင္ အတြင္းတြင္လည္း လုံၿခံဳမႈရွိေသာ မူဝါဒ၊ ဥပေဒႏွင့္ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ား ေရးဆြဲ လုပ္ေဆာင္သင့္ေၾကာင္း မစၥတာစတိဖ္မာရွယ္လ္က သံုးသပ္ေျပာဆိုသည္။

ထပ္မံ၍ ဥပေဒပိုင္း ျပင္ဆင္ၿပီးပါက ဆက္လက္ ေဆာင္႐ြက္ရမည့္ အပိုင္းသည္ ကေလးလုပ္သားမ်ားအျဖစ္ တြန္းပို႔ေနေသာ ဇာတ္ေဆာင္မ်ားကို အသိပညာေပးရန္ ျဖစ္သည္။ ယင္းဇာတ္ေဆာင္မ်ားမွာမိဘ၊ အုပ္ထိန္းသူမ်ားႏွင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ အသိုင္းအဝိုင္းပင္ ျဖစ္သည္။
အခ်ဳိ႕ကေလးသူငယ္မ်ားကို အဓမၼ အလုပ္လုပ္ခိုင္းသူ စာရင္းတြင္ တစ္ခါတစ္ရံ မိဘမ်ား ပါဝင္ေနသည္။ အေၾကာင္းရင္းမွာ မိဘမ်ား၏ ပညာေရး ေရခ်ိန္ အားနည္းေနျခင္းေၾကာင့္ေသာ္ လည္းေကာင္း၊ စီးပြားေရး အက်ပ္အတည္းေၾကာင့္ေသာ္ လည္းေကာင္း ျဖစ္သည္။

“ကေလးကဒီမွာ မလုပ္ခ်င္ေတာ့ဘူး ဒါေပမဲ့ သူ႔အေမက လမကုန္ေသးဘူး၊ ကေလးရဲ႕လစာေတြကို ႏွစ္လစာႀကဳိၿပီး လာထုတ္ေနေတာ့ သူလည္းဒီမွာ ဆက္ေသာင္တင္ေနတယ္” ဟု အသက္ ၁၅ ႏွစ္ခန္႔ အရြယ္ မိန္းကေလးကို အိမ္ေဖာ္အကူအျဖစ္ ခန္႔ထားေသာ အိမ္ရွင္အမ်ဳိးသမီးက ေျပာဆိုသည္။

ယင္းအိမ္အကူ ကေလးငယ္သည္ ငယ္စဥ္ မူလတန္း ေက်ာင္းသားဘဝ ကတည္းက အတန္းပညာေရးကို ရပ္တန္႔ကာ အိမ္အကူအျဖစ္ လုပ္ကိုင္ခဲ့ရသည္။ ပညာေရးႏွင့္ ေဝးကြာခဲ့သည္မွာ ၎တစ္ဦးတည္း မဟုတ္၊ ၎၏ မိဘမ်ားကလည္း ပညာေရးႏွင့္ ေဝးကြာခဲ့သည့္အတြက္ သားသမီးအတြက္ ေကာင္းမြန္စြာ စီမံခန္႔ခြဲမႈ အားနည္းခဲ့သည္။

ေခတ္စနစ္အရ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ပညာေရးစနစ္ကလည္း အေျခခံ လူတန္းစားမ်ားအတြက္ အခြင့္အေရး နည္းပါးလွသည္။ မသင္မေနရ မူလတန္းပညာေရးဟု ဆိုေသာ္လည္း လက္ေတြ႕တြင္ အပိုေၾကးမ်ားႏွင့္ ျပည့္ေနသည္။ ေက်ာင္းလခ မေပးရေသာ္လည္း ေက်ာင္းအေရာက္လာရန္ ကုန္က်စရိတ္ ျမင့္လွသည္။ ယင္းေၾကာင့္ ပညာသင္ၾကားရန္ ဝန္ေလးသူမ်ားက ေက်ာင္းထြက္ အလုပ္လုပ္ရေသာ ကေလးလုပ္သားဘဝသို႔ ကူးေျပာင္းလာၾကရသည္။

ယင္းေၾကာင့္ ပညာေရးစနစ္ ျပင္ဆင္ရန္ အထူးအေရးႀကီးေၾကာင္း ကေလးလုပ္သား ေလ်ာ့ပါးေရး ေစာင့္ၾကည့္ေနသူ အခ်ဳိ႕က ေျပာၾကားသည္။ မသင္မေနရ အခမဲ့ အေျခခံပညာေရးကို ပီျပင္စြာ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရန္မွာလည္း အစိုးရ၏ ပညာေရး အသုံးစရိတ္မ်ား ထပ္မံလိုအပ္ျပန္သည္။

တကယ္တမ္း ကေလးလုပ္သား ျပႆနာသည္ လူသားအရင္းအျမစ္ကို ႀကီးမားစြာ ေျခာက္လွန္႔ေနေသာ ျပႆနာျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အပါအဝင္ ကမာၻ႔ႏိုင္ငံတိုင္းသည္ ယင္းျပႆနာကို ရင္ဆိုင္ေနၾကရသည္။

သို႔ေသာ္ အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ စီးပြားေရး ဖြံ႕ၿဖဳိးမႈ ေနာက္အက်ဆုံး ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ ပို၍ႀကီးေသာ ျပႆာနာတစ္ခု ျဖစ္ေနခဲ့သည္။ အစိုးရသစ္ လက္ထက္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားေၾကာင့္ ႏိုင္ငံျခား ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ားက တဖြဲဖြဲဝင္ ေရာက္လာရာတြင္ ႏိုင္ငံတကာ ကုမၸဏီမ်ားေၾကာင့္ အလုပ္ အကိုင္ အခြင့္အလမ္းမ်ား ပိုမိုေပၚလာႏိုင္ၿပီး ယင္းအလုပ္မ်ားတြင္ ပါဝင္လုပ္ကိုင္ၾကမည့္ ကေလးလုပ္သားမ်ား၏ လုံၿခံဳေရးႏွင့္ လူသားအရင္းအျမစ္ ဖြံ႕ၿဖဳိးေရးအတြက္ ခိုင္မာသည့္ မူဝါဒမ်ား ျပတ္ျပတ္သားသား ခ်ေပးရမည့္ အခ်ိန္ေရာက္ရွိေနၿပီ ျဖစ္သည္။