ဒီတပတ္ ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီေရးရာ ေဆြးေႏြးခန္းမွာ ျပည္သူလူထု တုိင္းၾကားစာေတြအေပၚ သက္ဆိုင္ရာက ကိုင္တြယ္အေရးယူႏိုင္ေအာင္ ဆက္သြယ္အႀကံေပးတာနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြ လြတ္ေပးေရးအပါအဝင္ လူ႔အခြင့္အေရးျမႇင့္တင္ေရးကိစၥေတြကို အထိုက္အေလ်ာက္ ေအာင္ျမင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့တယ္လို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံအမ်ဳိးသား လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ ဥကၠ႒ ဦးဝင္းျမ က ေျပာဆိုပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ရဲ ႔ အေနအထားနဲ႔ လုပ္ထံုလုပ္နည္းေတြကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ နားလည္းမႈမရွိၾကေသးတာနဲ႔ ေခတ္နဲ႔အညီ လြတ္လပ္စြာေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳးစားေနရတဲ့ စိမ္ေခၚမႈေတြနဲ႔ေတာ့ ရင္ဆုိင္ေနရတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ဗီြအိုေအအႀကီးတန္းအယ္ဒီတာ ေဒၚခင္စိုးဝင္း က ဦးဝင္းျမ ကို ရန္ကုန္ၿမိဳ ႔မွာ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္း တင္ျပထားပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံအမ်ဳိးသား လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ ဖြဲ႔စည္းခဲ့တာ (၁) နွစ္နဲ႔ (၇) လေလာက္ ရွိခဲ့ပါၿပီ။ ဒီ ဖြဲ႔စည္းခဲ့ၿပီးတဲ့အခ်ိန္ကစလို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရးအေျခအေန တိုးတက္ေအာင္ ဘယ္အတိုင္းအတာအထိ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့ပါၿပီလဲရွင့္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ က်ေနာ္တို႔ကို သတ္မွတ္ေပးထားတဲ့ လုပ္ပိုင္ခြင့္ mandate ျဖစ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ျမႇင့္တင္ေပးဖို႔နဲ႔ ကာကြယ္ေပးဖို႔က႑မွာေတာ့ တတ္ႏိုင္သမွ် ေဆာင္ရြက္ခဲ့တဲ့အခါမွာ တုိးတက္မႈေတြ တစံုတခုေသာ အတုိင္းအတာအထိ ရတယ္လို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ Protection ကာကြယ္ေပးမႈဟာ က်ေနာ္တို႔ရဲ ႔ လုပ္ငန္းရဲ ႔ အေရးႀကီးတဲ့က႑တရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ကာကြယ္ေပးမႈကို ဘယ္လို က်ေနာ္တို႔ ေဆာင္ရြက္ေပးသလဲဆိုတဲ့အခါမွာ complaint mechanism တိုင္းၾကားစာမ်ား စီစစ္ေရး လုပ္ထံုလုပ္နည္းတရပ္ဆုိၿပီး ေကာ္မရွင္က ခ်မွတ္ၿပီးေတာ့ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလို ေဆာင္ရြက္တဲ့အခါၾကေတာ့ ဒီႏိုင္ငံမွာ ပထမဆံုးစၿပီးေတာ့ ဒီလို လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြကို တုိင္းၾကားခြင့္ရတယ္ဆိုတဲ့အခါမွာ ျပည္သူလူထုက အမ်ားႀကီးစိတ္ပါဝင္စားခဲ့တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္မို႔ ပထမ က်ေနာ္တို႔ စတင္ၿပီးဖြဲ႔စည္းေဆာင္ရြက္တဲ့ (၃) လအတြင္းမွာပဲ တုိင္းၾကားစာေပါင္း (၃၀၀၀) ေက်ာ္ ရရွိခဲ့တဲ့အေနအထားမ်ဳိး ေတြ႔ရွိရပါတယ္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္အတြင္းမွာဆို တုိင္းၾကားစာေပါင္း (၂၈၆၆) ခု ရရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ တနည္းအားျဖင့္ ေျပာလို႔ရွိရင္ ျပည္သူလူထုကေန သူတုိ႔အခြင့္အေရးေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ တိုင္းၾကားလို႔ရတယ္ဆိုတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈတရပ္ culture တရပ္ကေတာ့ စၿပီးေတာ့ ထူးေထာင္လိုက္ႏိုင္ၿပီလုိ႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ ဒါကို ေအာင္ျမင္မႈတရပ္လို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ ဥကၠ႒ တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ အခုအခ်ိန္အထိ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ရဲ ႔ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြအေပၚမွာ ေက်နပ္အားရမႈ ရွိပါသလားရွင့္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ က်ေနာ္တို႔ လုပ္ထံုလုပ္နည္းကေတာ့ အႀကံေပးတဲ့သေဘာပဲ ရွိပါတယ္။ cultural respect for human rights ဒါကို human rights ခ်ဳိးေဖာက္တာမ်ဳိး ရွိလို႔ရွိရင္ေတာ့ တုိင္းၾကားလို႔ရၿပီဆိုတဲ့ အသိစိတ္ကေတာ့ ျပည္သူလူထုၾကားထဲကို ေရာက္ရွိသြားပါၿပီလို႔ ေျပာၾကားလုိ႔ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီတိုင္းၾကားမႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးတဲ့အခါမွာ ထိေရာက္တဲ့အေျဖေတြ ရရွိဖုိ႔ကိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အမ်ားႀကီးဆက္လက္ၿပီး ႀကိဳးစားဖို႔ လိုေသးတယ္လုိ႔ ေျပာၾကားလိုပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရး အေျခအေနနဲ႔ ပတ္သက္လာလို႔ရွိရင္ ႏိုင္ငံတကာက အၿမဲတမ္းေဝဖန္ေလ့ ရွိတာက ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြ လႊတ္ေပးေရးဆုိတာ အၿမဲတမ္းပါပဲ။ တကမာၻလံုးကလည္း ဝိုင္းၿပီးတုိက္တြန္းေနတာေတြ ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအမ်ဳိးသား လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က ဘာေတြမ်ား ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့တာ ရွိပါသလဲရွင္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ ဒီမုိကေရစီ စတင္ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးဆိုၿပီးေတာ့ စတင္ျပဳလုပ္တဲ့အခါမွာ ႏိုင္ငံတကာရဲ ႔ အာရံုဟာ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြအေပၚမွာ အမ်ားႀကီးေရာက္ရွိေနတာမ်ဳိးကို ေတြ႔ရတယ္။ ဒီျပႆနာကို ျမင္ၿပီးတဲ့အခါမွာ နည္းနည္းေျပလည္ေအာင္ ေျဖရွင္းေပးမွသာလွ်င္ ဒီမုိကေရစီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးကိုလည္း အမ်ားႀကီး အေထာက္အကူျဖစ္မယ္လို႔ က်ေနာ္တုိ႔က ယံုၾကည္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္မုိ႔ က်ေနာ္တို႔ ေကာ္မရွင္အတြင္းမွာ ဒါကို ေဆြးေနြးၾကတယ္။ ေဆြးေႏြးၾကၿပီးတဲ့အခါၾကေတာ့ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသား က်ေနာ္တုိ႔က စၿပီးသံုးတာ Prisoner of conscience စၿပီးသံုးပါတယ္။ ဒါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ သူတုိ႔ကို ဒီမုိကေရစီေျပာင္းလဲမႈက႑မွာ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေရးအတြက္ စဥ္းစားေပးဖို႔ ဆုိၿပီးတဲ့အခါမွာ ႏုိင္ငံေတာ္သမၼတႀကီးဆီကို အိတ္ဖြင့္စာအေနနဲ႔ ေရးသားတင္ျပၿပီးေတာ့ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါတယ္။ အေရးႀကီးဆံုးလုိ႔ က်ေနာ္တုိ႔ သတ္မွတ္တဲ့ရက္ကေတာ့ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ (၁၃) ရက္ေန႔ ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီေန႔မွာ အက်ဥ္းသားေပါင္း ၆၅၁ ေယာက္ လႊတ္လိုက္တဲ့အထဲမွာ ၾကည့္လိုက္ရင္ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားလို႔ ဆုိႏုိင္တဲ့ category က အက်ဥ္းသားအမ်ားႀကီး ပါလာပါတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ ေျပာလုိ႔ရွိရင္ေတာ့ ၈၈ မ်ဳိးဆက္ေက်ာင္းသားအဖြဲ႔ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ က်န္ရွိတဲ့ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြကို လႊတ္ေပးဖုိ႔ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္လို႔လည္း စံုစမ္းၿပီးေတာ့ ေဆာင္ရြက္ဖုိ႔ အစိုးရအေနနဲ႔ ေကာ္မတီတရပ္ကို ဖြဲ႔စည္းေပးလုိက္ၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကို သိမယ္လုိ႔ ထင္ပါတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ က်ေနာ္တို႔ အမ်ဳိးသားလူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က အတြင္းေရးမွဴးကလည္း အဖြဲ႔ဝင္အျဖစ္နဲ႔ ပါဝင္ေနၿပီျဖစ္ပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ စိမ္ေခၚအကဲစမ္းမႈေတြလည္း ရွိမွာေပါ့။ ဘယ္လုိ စိမ္ေခၚအကဲစမ္းမႈေတြကို အဓိက ရင္ဆုိင္ေနရပါလဲရွင္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ ေခတ္ရဲ ႔ လိုအပ္မႈနဲ႔အညီ ေျပာင္းလဲေဆာင္ရြက္သြားဖို႔ဆုိတာ စိမ္ေခၚမႈတရပ္ အဓိကတရပ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔အေနနဲ႔ တတ္ႏိုင္သမွ် ဒီမုိကေရစီေျပာင္းလဲမႈနဲ႔ ကိုက္ညီတဲ့၊ လုိအပ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေဆာင္ရြက္မႈေတြကို ႀကိဳးစားၿပီးေတာ့ ေဆာင္ရြက္ေနတယ္။ ေအာင္ျမင္တဲ့ေနရာေလးေတြလည္း ရွိတယ္။ တခ်ဳိ ႔ အခက္အခဲရွိတဲ့ ေနရာေလးေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဥပမာ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိတဲ့အခါမွာ က်ေနာ္တုိ႔ ဒီလုိ ေဆာင္ရြက္တဲ့အခါမွာ က်ေနာ္တို႔ရဲ ႔ အခန္းက႑ကေန ပီပီျပင္ျပင္ နားလည္းမႈဟာ ပိုၿပီးက်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ လုိအပ္ေသးတယ္လုိ႔ ယူဆပါတယ္။
တခ်ဳိ ႔ကလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံအမ်ဳိးသား လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ဆုိတာ အန္ဂ်ီအို တခုလုိပဲ ျမင္ေသးတယ္။ က်ေနာ္တို႔ကေတာ့ အမွန္ေတာ့ အန္ဂ်ီအို မဟုတ္ဘူး။ သူ႔ရဲ ႔ definition ကုိယ္တုိင္က human rights commission တခုဆိုတာဟာ အစိုးရက ဖြဲ႔စည္းေပးတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းတရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ အေကာင္းဆံုးကေတာ့ ပါလီမန္ကေန ဥပေဒတရပ္ ျပဌာန္းၿပီးေတာ့ ဖြဲ႔စည္းေပးရမယ့္ အဖြဲ႔အစည္းတရပ္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔လို႔ သူ႔ရဲ ႔ ရန္ပံုေငြ funding ကို လံုလံုေလာက္ေလာက္ အစိုးရကပဲ ပံ့ပိုးေထာက္ပံ့ေပးရမယ္ဆိုတဲ့ သတ္မွတ္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လုပ္ရမယ္လို႔လည္း ေျပာတယ္။ အစိုးရဆီကလည္း ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မႈကို ယူေနတယ္ဆိုလုိ႔ရွိရင္ ဘယ္လိုလို႔ လြတ္လပ္ႏုိင္ေတာ့မလဲ။ အစိုးရရဲ ႔ ၾသဇာလႊမ္းမုိးမႈ ုျဖစ္လာမွာေပါ့လုိ႔ အဲဒီလို ေတြးေကာင္းေတြးႏုိင္တယ္ဆုိေပမယ့္ ဒီ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ေတြ လုပ္တဲ့ အေလ့အထကိုယ္တိုင္ကိုယ္က ေငြက အစိုးရဆီက မလာဘူးဆိုလို႔ရွိရင္ အျပင္ကယူတဲ့အခါၾကရင္ အျပင္ရဲ ႔ လႊမ္းမုိးမႈက ပိုမ်ားသြားမွာေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ဒီအပိုင္းမွာ နားလည္းဖို႔လုိတယ္။ ဘာလုိ႔လဲဆုိေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကို ထူေထာင္တယ္ဆိုတာ state ကပဲ လုပ္ရမွာ။ အစိုးရကေန ေငြေၾကးပံ့ပိုးေပးရမယ္။ သူ႔မွာ commitment ရွိရမယ္ဆုိတာ အေရးႀကီးဆံုးအခ်က္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Commitment မရွိဘဲနဲ႔ ဒီ ေကာ္မရွင္ကို ထူေထာင္လုိ႔မရဘူး။ ဒါဆုိ ဟန္ျပလုိ႔ပဲ ျဖစ္ေနေတာ့မယ္။
ဒါကို အမ်ားႀကီး ေဝဖန္သံုးသပ္မႈေတြ ရွိတာေပါ့။ ဟန္ေလနဲ႔ ဖြဲ႔ထားတယ္။ ဖိအားေပးမႈကေန ေလ်ာ့နည္းေအာင္ ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့အဖြဲ႔အစည္းတခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက ဘာမွ ျပည္သူလူထုရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရးကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ေဆာင္ရြက္ေပးႏိုင္မယ္ မဟုတ္ဘူးဆိုတဲ့ ေဝဖန္တာမ်ဳိးေတြ ရွိလာနိုင္တဲ့ အေနအထားရွိတယ္။ ႏုိင္ငံေတာ္မွာ commitment က ရွိေနရမယ္။ ဒီမုိကေရစီ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး စနစ္ကို ထူေထာင္တဲ့အခါမွာ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ဒြန္းတြဲေနတယ္။ ျပည္သူလူထုရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရးကို ကာကြယ္ေပးကို ေပးရမယ္ဆုိတဲ့ commitment ရွိေနမယ္ဆိုရင္ ဒီေငြေၾကး၊ ေထာက္ပံ့ေၾကးကို လံုလံုေလာက္ေလာက္ သူကေပးရမယ္။ ဒါေပမဲ့လို႔ သူဘက္ကလည္း သိရမယ္ဆိုတာက လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ေပးရမယ္။ ဝင္မရႈပ္ရဘူး။ ဒီ ေကာ္မရွင္ကလည္း အစိုးရဆီက ေငြကိုယူမယ္။ လံုလံုေလာက္ေလာက္ ေပးရမယ္ adequate funding လံုေလာက္တဲ့ ေထာက္ပံ့ေၾကးကို ေပးရမယ္ဆုိတာမ်ဳိးရွိတယ္။ လုပ္တဲ့အခါမွာေတာ့ ထူးျခားခ်က္ကေလးကေတာ့ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေတြးေခၚလုပ္ပိုင္ခြင့္ ရွိရမယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ လြတ္လပ္တဲ့ အမ်ဳိးသားေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ အာဏာပိုင္ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အတုိင္းအတာက ဘယ္ေလာက္အထိ ပါဝင္ပါသလဲရွင္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ အစိုးရနဲ႔ ဆက္ဆံတဲ့အပုိင္းမွာေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ ဆက္ၿပီးေတာ့ ႀကိဳးစားပ်ုိေထာင္ဖုိ႔ လိုေသးတယ္။ က်ေနာ္က ႏုိင္ငံျခားေရးဝန္ထမ္းေဟာင္းျဖစ္ေတာ့ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးဌာနနဲ႔ ဆက္သြယ္တာေတာ့ အုိေက ေနတယ္။ အက်ဥ္းသားေတြ လႊတ္မယ့္ကိစၥမွာဆုိရင္ ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီးဌာနနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္တာေတြရွိေတာ့ သူတုိ႔နဲ႔လည္း ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္တဲ့ဟာေလးေတြကေတာ့ တစံုတခု အတုိင္းအတာရွိတယ္။ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ မရွိေသးဘူး။ က်ေနာ္တုိ႔ တကယ္ဆက္သြယ္ေနရတာေတာ့ တုိင္စာေတြကို ေဆာင္ရြက္တဲ့အခါမွာ အစိုးရအဖြဲ႔ရံုးကေနတဆင့္ပဲ ဝန္ႀကီးဌာနေတြကို ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္တဲ့ လုပ္ထံုလုပ္နည္း ျပဌာန္းထားတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ တုိက္ရိုက္ဆက္သြယ္တဲ့ ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္မႈကို ပိုမုိၿပီးအားေကာင္းေအာင္ ဆက္လက္ၿပီးႀကိဳးစားဖုိ႔ေတာ့ လုိေသးတယ္။ ပါလီမန္နဲ႔လည္း က်ေနာ္တို႔ ဆက္သြယ္မႈဆုိတာ အမ်ားႀကီးလိုပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ ႏုိင္ငံတကာမွာလည္း ရွိပါတယ္။ ႏုိင္ငံတႏုိင္ငံရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရး ဥပေဒနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ အဲဒီ ဥပေဒ ေပၚေပါက္ေရးအတြက္ အမ်ဳိးသားလူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က ဘယ္လိုမ်ား initiative ေတြနဲ႔ ဦးစီးဦးေဆာင္ျပဳၿပီး ေဆာင္ရြက္ေနတာ ရွိပါသလဲရွင့္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတတို႔၊ ႏိုင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲတို႔က လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကို ဖြဲ႔စည္းေပးတယ္ဆိုတာ လံုးဝမွားတယ္လို႔ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ အေျခအေနတရပ္မွာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ေအာင္ သူတုိ႔ ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့တဲ့ အေနအထားမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ အေကာင္းဆံုးကေတာ့ က်ေနာ္အေစာက ေဆြးေႏြးတင္ျပခဲ့သလို ပါလီမန္ကေန ဥပေဒတရပ္ ျပဌာန္းၿပီးတဲ့အခါမွာ ဖြဲ႔စည္းေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပါလီမန္က ျပဌာန္းထားတယ္ဆိုေတာ့ ခိုင္မာတာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနုာ္တို႔က အခုအခ်ိန္မွာ human rights law ကို က်ေနာ္တို႔ ေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ စတင္ၿပီးတဲ့အခါမွာ ေရးဆြဲခဲ့တယ္။ သမၼတႀကီးကို္ယ္တိုင္ကလည္း သူသိရွိနားလည္းလာတယ္။ ေကာ္မရွင္ကို သူစတင္ဖြဲ႔စည္းေပးလုိက္ေပးမယ့္လို႔ တကယ္ လုပ္ထံုလုပ္နည္းအရကေတာ့ ပါလီမန္ကတဆင့္ ျပဌာန္းေဆာင္ရြက္မွ ေကာင္းလိမ့္မယ္လို႔ ျမင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ က်ေနာ္တုိ႔ကို အႀကံျပဳခဲ့တယ္။
အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ ၂၀၁၂ ခု ဧၿပီ ေမ ေလာက္ကစၿပီး က်ေနာ္တုိ႔ ေကာ္မရွင္မွာ စၿပိီးေတာ့ ေရးဆြဲခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလို ေရးဆြဲေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ေဒသဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး အဖြဲ႔အစည္းေတြျဖစ္တဲ့ Asia Pacific Forum ေနာက္တခါ Sweden ႏုိင္ငံမွာရွိတဲ့ Raoul Wallenberg Institute (RWI) အဖြဲ႔အစည္း၊ ကုလသမဂၢက မဟာမင္းႀကီးရံုး - ဘန္ေကာက္မွာရွိတဲ့ ေဒသဆုိင္ရာရံုး။ သူတုိ႔က လာၿပီးေတာ့ အကူအညီေပးခ်င္တယ္ဆိုၿပီးေတာ့ ကမ္းလွမ္းလာပါတယ္။ သူတုိ႔ အႀကံေပးခ်င္တာ။ ဥပေဒတရပ္ကို ေရးဆြဲတဲ့အခါမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ ကိုက္ညီတဲ့အေကာင္းဆံုး ဥပေဒျဖစ္ဖို႔ကို အႀကံေပးလာတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ကလည္း သူတုိ႔အႀကံေပးတဲ့အခါမွာ ဒါကိုလက္ခံတယ္။
ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ ေရးဆြဲထားတာကို သူတုိ႔အႀကံေပးခ်က္ေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီးတဲ့အခါမွာ ညိႇႏိႈင္းၿပီးေတာ့ ႏုိင္ငံေတာ္အပိုင္းမွာလည္း သက္ဆုိင္ရာ ဥပေဒပညာရွင္ေတြမ်ား။ ႏုိင္ငံေတာ္သမၼတႀကီး ဥပေဒအႀကံေပး ပုဂၢိဳလ္မ်ား Judicial ေနာက္တခါ ျပည္ထဲေရး၊ finance စသည္ျဖင့္ သက္ဆုိင္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြနဲ႔ ေတြ႔ၿပီးတဲ့အခါမွာ က်ေနာ္တို႔ အခုအခ်ိန္ဆုိရင္ (၃) ႀကိမ္ေလာက္ ညိႇႏိႈင္းေဆြးေႏြးၿပီးပါၿပီ။ ေနာက္ဆံုးတႀကိမ္ဆိုရင္ ၿပီးခဲ့တဲ့ လေလာက္ကပဲ အေစာကေျပာတဲ့ ႏုိင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္း (၃) ရပ္က ဥပေဒပညာရွင္ေတြရယ္၊ အစိုးရပိုင္းက သက္ဆုိင္ရာဌာနက ဥပေဒပညာရွင္ေတြ ေတြ႔ၿပီးတဲ့အခါမွာ ျပန္ညိႇႏိႈင္းၿပီးေတာ့ အႀကိမ္ႀကိမ္ညိႇႏိႈင္းခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို ညိႇႏိႈင္းတဲ့အခါမွာ က်ေနာ္တို႔က civil society ကိုလည္းတႀကိမ္ က်ေနာ္တုိ႔ရံုးကို ဖိတ္ေခၚၿပီးတဲ့အခါမွာ က်ေနာ္တို႔ ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ မူၾကမ္းထဲမွာပါတဲ့ provisions ေတြကို တင္ျပၿပီးတဲ့အခါမွာ သူတုိ႔အႀကံဥာဥ္မ်ားလည္း ေတာင္းဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒီလုိ ညိႇႏိႈင္းေနတာ အခုဆုိရင္ final stage ေလာက္မွာ ေရာက္ေနပါၿပီဆုိတဲ့အေၾကာင္းကို ေျပာၾကားလုိပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ ဒီအရပ္ထဲမွာ သာမန္လူေတြရဲ ႔အျမင္မွာေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအမ်ဳိးသား လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ က ႏုိင္ငံျခားေရးဝန္ထမ္းေဟာင္းေတြ၊ သံအမတ္ႀကီးေဟာင္းေတြ။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အစိုးရဝန္ထမ္းေဟာင္းေတြ ဖြဲ႔စည္းထားတယ္အခါၾကေတာ့ ေတာက္ေလွ်ာက္လံုး အႏွစ္ (၂၀) (၃၀) ေလာက္ အစိုးရရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ုိးေဖာက္မႈေတြကို ကာကြယ္ခဲ့ရတာပါ။ ႏုိင္ငံတကာအလယ္မွာ။ အဲဒီအခါၾကေတာ့ ကိုယ္တုိင္က လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြကို စံုစမ္းရမယ့္ ေကာ္မရွင္ျဖစ္လာပါၿပီ။ အဲဒီ အေနအထားမွာ သံအမတ္ႀကီးရဲ ႔ ကို္ယ္ပိုင္အျမင္ကေလးကို သိပါရေစရွင့္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ က်ေနာ္တို႔အေနနဲ႔က အစက ဝန္ထမ္းေဟာင္းေတြဆုိေတာ့ ဝန္ထမ္းေဟာင္းေတြ ျဖစ္တယ္ဆိုေပမယ့္ ေကာ္မရွင္မွာ ခန္႔အပ္လုိက္တဲ့အခါမွာေတာ့ က်ေနာ္တို႔ရဲ ႔ mindset ကိုေတာ့ လြတ္လြတ္လပ္လပ္နဲ႔ပဲ ေတြးေခၚေဆာင္ရြက္မယ္ဆိုတဲ့ ေျပာင္းလဲမႈမ်ဳိးကိုေတာ့ လုပ္ဖို႔ေတာ့ လုိပါတယ္။ ဒါက အေစာက က်ေနာ္တင္ျပသလုိ က်ေနာ္အျမင္မွာ အႀကီးမာဆံုး စိမ္ေခၚမႈႀကီး။ တေန႔တေန႔ က်ေနာ္တို႔ လာတဲ့အခါမွာ ဒီေန႔ လြတ္လြတ္လပ္လပ္လုပ္မယ္။ ဘယ္ေလာက္အတုိင္းအတာအထိ လုပ္မယ္ဆိုတဲ့ဟာ challenge တခုလို႔ေတာင္ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လုိ႔ က်ေနာ္တုိ႔ ရလာဒ္ေတြကို ၾကည့္လိုက္မယ္ဆုိရင္ တိုင္စာေတြ ေဆာင္ရြက္ေပးေနတဲ့ အေနအထား၊ အက်ဥ္းသားေတြကိစၥ ေန႔တုိင္းေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ကိစၥ။ ဒါတင္မကေသးဘူး က်ေနာ္တုိ႔ ကြင္းဆင္းၿပီးေတာ့ စံုစမ္းေလ့လာေရးအရ ေၾကညာခ်က္ကေလးေတြ ထုတ္ျပန္ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ကိစၥကို ၾကည့္မယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ေတာ့ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ က်ေနာ္တုိ႔ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ေလးေတာ့ ေဆာင္ရြက္ေနႏိုင္ၿပီလို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။
ေနာက္တခါ ေရပန္းစားေနတာ Business and Human Rights ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အခုအခ်ိန္မွာ investment ကို ဖြင့္ေပးေနၿပီ။ ႏိုင္ငံတကာက စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြကို ဖိတ္ေခၚေနတဲ့အခါမွာ တဖက္မွာလည္း ေကာင္းတယ္။ တဖက္မွာလည္း Business and Human Rights ဆိုတဲ့ ျပႆနာေလးက ေပၚလာတာေပါ့။ တနည္းအားျဖင့္ business လာလုပ္ၾကပါ။ ဒါေပမဲ့ လာလုပ္တဲ့အခ်ိန္မွာပဲ က်ေနာ္တို႔ အလုပ္သမားေတြ၊ လယ္သမားေတြရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရးကိုလည္း မထိခိုက္ေအာင္ ကာကြယ္ေပးဖုိ႔ဆိုတာ အေရးႀကီးလာတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ေျပာရရင္ လက္ပံေတာင္းေတာင္ ကိစၥဆိုတာ ဒီအထဲမွာ တခုပါတာေပါ့။ တျခားအလားတူျဖစ္ေနတဲ့ကိစၥေလးေတြ ရွိပါတယ္။ Business ေတာ့ လုပ္ရမယ္။ က်ေနာ္တုိ႔က ဖြံ႔ၿဖိဳးစဲႏုိင္ငံျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ တိုးတက္ဖို႔ development အတြက္ business က ရွိကိုရွိရမယ္။ ႏိုင္ငံျခား investment က လိုကိုလုိတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူတုိ႔ လာေရာက္ၾကတဲ့အခါမွာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ လုပ္တုန္းမွာ က်ေနာ္တို႔ သက္ဆိုင္ရာ အလုပ္သမားေတြရဲ ႔ အခြင့္အေရးကိုေတာ့ ကာကြယ္ေပးဖုိ႔ လိုတယ္ဆိုတဲ့ အသိအျမင္ အမ်ားႀကီးသိရွိလာၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒိန္မက္ႏိုင္ငံဟာ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သူတို႔ center ေလး တခုလာဖြင့္ၿပီးေတာ့ ဒီက႑မွာ အမ်ားႀကီးကူညီ ေဆာင္ရြက္ေပးခ်င္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။အမ်ားႀကီး အက်ဳိးေက်းဇူး ရွိပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ ေက်းဇူးအမ်ားႀကီး တင္ပါတယ္ ဥကၠ႒ႀကီး။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံအမ်ဳိးသား လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ ဖြဲ႔စည္းခဲ့တာ (၁) နွစ္နဲ႔ (၇) လေလာက္ ရွိခဲ့ပါၿပီ။ ဒီ ဖြဲ႔စည္းခဲ့ၿပီးတဲ့အခ်ိန္ကစလို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရးအေျခအေန တိုးတက္ေအာင္ ဘယ္အတိုင္းအတာအထိ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့ပါၿပီလဲရွင့္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ က်ေနာ္တို႔ကို သတ္မွတ္ေပးထားတဲ့ လုပ္ပိုင္ခြင့္ mandate ျဖစ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ျမႇင့္တင္ေပးဖို႔နဲ႔ ကာကြယ္ေပးဖို႔က႑မွာေတာ့ တတ္ႏိုင္သမွ် ေဆာင္ရြက္ခဲ့တဲ့အခါမွာ တုိးတက္မႈေတြ တစံုတခုေသာ အတုိင္းအတာအထိ ရတယ္လို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ Protection ကာကြယ္ေပးမႈဟာ က်ေနာ္တို႔ရဲ ႔ လုပ္ငန္းရဲ ႔ အေရးႀကီးတဲ့က႑တရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ကာကြယ္ေပးမႈကို ဘယ္လို က်ေနာ္တို႔ ေဆာင္ရြက္ေပးသလဲဆိုတဲ့အခါမွာ complaint mechanism တိုင္းၾကားစာမ်ား စီစစ္ေရး လုပ္ထံုလုပ္နည္းတရပ္ဆုိၿပီး ေကာ္မရွင္က ခ်မွတ္ၿပီးေတာ့ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလို ေဆာင္ရြက္တဲ့အခါၾကေတာ့ ဒီႏိုင္ငံမွာ ပထမဆံုးစၿပီးေတာ့ ဒီလို လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြကို တုိင္းၾကားခြင့္ရတယ္ဆိုတဲ့အခါမွာ ျပည္သူလူထုက အမ်ားႀကီးစိတ္ပါဝင္စားခဲ့တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္မို႔ ပထမ က်ေနာ္တို႔ စတင္ၿပီးဖြဲ႔စည္းေဆာင္ရြက္တဲ့ (၃) လအတြင္းမွာပဲ တုိင္းၾကားစာေပါင္း (၃၀၀၀) ေက်ာ္ ရရွိခဲ့တဲ့အေနအထားမ်ဳိး ေတြ႔ရွိရပါတယ္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္အတြင္းမွာဆို တုိင္းၾကားစာေပါင္း (၂၈၆၆) ခု ရရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ တနည္းအားျဖင့္ ေျပာလို႔ရွိရင္ ျပည္သူလူထုကေန သူတုိ႔အခြင့္အေရးေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ တိုင္းၾကားလို႔ရတယ္ဆိုတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈတရပ္ culture တရပ္ကေတာ့ စၿပီးေတာ့ ထူးေထာင္လိုက္ႏိုင္ၿပီလုိ႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ ဒါကို ေအာင္ျမင္မႈတရပ္လို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ ဥကၠ႒ တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ အခုအခ်ိန္အထိ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ရဲ ႔ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြအေပၚမွာ ေက်နပ္အားရမႈ ရွိပါသလားရွင့္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ က်ေနာ္တို႔ လုပ္ထံုလုပ္နည္းကေတာ့ အႀကံေပးတဲ့သေဘာပဲ ရွိပါတယ္။ cultural respect for human rights ဒါကို human rights ခ်ဳိးေဖာက္တာမ်ဳိး ရွိလို႔ရွိရင္ေတာ့ တုိင္းၾကားလို႔ရၿပီဆိုတဲ့ အသိစိတ္ကေတာ့ ျပည္သူလူထုၾကားထဲကို ေရာက္ရွိသြားပါၿပီလို႔ ေျပာၾကားလုိ႔ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီတိုင္းၾကားမႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးတဲ့အခါမွာ ထိေရာက္တဲ့အေျဖေတြ ရရွိဖုိ႔ကိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အမ်ားႀကီးဆက္လက္ၿပီး ႀကိဳးစားဖို႔ လိုေသးတယ္လုိ႔ ေျပာၾကားလိုပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရး အေျခအေနနဲ႔ ပတ္သက္လာလို႔ရွိရင္ ႏိုင္ငံတကာက အၿမဲတမ္းေဝဖန္ေလ့ ရွိတာက ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြ လႊတ္ေပးေရးဆုိတာ အၿမဲတမ္းပါပဲ။ တကမာၻလံုးကလည္း ဝိုင္းၿပီးတုိက္တြန္းေနတာေတြ ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအမ်ဳိးသား လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က ဘာေတြမ်ား ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့တာ ရွိပါသလဲရွင္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ ဒီမုိကေရစီ စတင္ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးဆိုၿပီးေတာ့ စတင္ျပဳလုပ္တဲ့အခါမွာ ႏိုင္ငံတကာရဲ ႔ အာရံုဟာ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြအေပၚမွာ အမ်ားႀကီးေရာက္ရွိေနတာမ်ဳိးကို ေတြ႔ရတယ္။ ဒီျပႆနာကို ျမင္ၿပီးတဲ့အခါမွာ နည္းနည္းေျပလည္ေအာင္ ေျဖရွင္းေပးမွသာလွ်င္ ဒီမုိကေရစီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးကိုလည္း အမ်ားႀကီး အေထာက္အကူျဖစ္မယ္လို႔ က်ေနာ္တုိ႔က ယံုၾကည္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္မုိ႔ က်ေနာ္တို႔ ေကာ္မရွင္အတြင္းမွာ ဒါကို ေဆြးေနြးၾကတယ္။ ေဆြးေႏြးၾကၿပီးတဲ့အခါၾကေတာ့ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသား က်ေနာ္တုိ႔က စၿပီးသံုးတာ Prisoner of conscience စၿပီးသံုးပါတယ္။ ဒါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ သူတုိ႔ကို ဒီမုိကေရစီေျပာင္းလဲမႈက႑မွာ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေရးအတြက္ စဥ္းစားေပးဖို႔ ဆုိၿပီးတဲ့အခါမွာ ႏုိင္ငံေတာ္သမၼတႀကီးဆီကို အိတ္ဖြင့္စာအေနနဲ႔ ေရးသားတင္ျပၿပီးေတာ့ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါတယ္။ အေရးႀကီးဆံုးလုိ႔ က်ေနာ္တုိ႔ သတ္မွတ္တဲ့ရက္ကေတာ့ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ (၁၃) ရက္ေန႔ ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီေန႔မွာ အက်ဥ္းသားေပါင္း ၆၅၁ ေယာက္ လႊတ္လိုက္တဲ့အထဲမွာ ၾကည့္လိုက္ရင္ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားလို႔ ဆုိႏုိင္တဲ့ category က အက်ဥ္းသားအမ်ားႀကီး ပါလာပါတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ ေျပာလုိ႔ရွိရင္ေတာ့ ၈၈ မ်ဳိးဆက္ေက်ာင္းသားအဖြဲ႔ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ က်န္ရွိတဲ့ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြကို လႊတ္ေပးဖုိ႔ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္လို႔လည္း စံုစမ္းၿပီးေတာ့ ေဆာင္ရြက္ဖုိ႔ အစိုးရအေနနဲ႔ ေကာ္မတီတရပ္ကို ဖြဲ႔စည္းေပးလုိက္ၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကို သိမယ္လုိ႔ ထင္ပါတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ က်ေနာ္တို႔ အမ်ဳိးသားလူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က အတြင္းေရးမွဴးကလည္း အဖြဲ႔ဝင္အျဖစ္နဲ႔ ပါဝင္ေနၿပီျဖစ္ပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ စိမ္ေခၚအကဲစမ္းမႈေတြလည္း ရွိမွာေပါ့။ ဘယ္လုိ စိမ္ေခၚအကဲစမ္းမႈေတြကို အဓိက ရင္ဆုိင္ေနရပါလဲရွင္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ ေခတ္ရဲ ႔ လိုအပ္မႈနဲ႔အညီ ေျပာင္းလဲေဆာင္ရြက္သြားဖို႔ဆုိတာ စိမ္ေခၚမႈတရပ္ အဓိကတရပ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔အေနနဲ႔ တတ္ႏိုင္သမွ် ဒီမုိကေရစီေျပာင္းလဲမႈနဲ႔ ကိုက္ညီတဲ့၊ လုိအပ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေဆာင္ရြက္မႈေတြကို ႀကိဳးစားၿပီးေတာ့ ေဆာင္ရြက္ေနတယ္။ ေအာင္ျမင္တဲ့ေနရာေလးေတြလည္း ရွိတယ္။ တခ်ဳိ ႔ အခက္အခဲရွိတဲ့ ေနရာေလးေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဥပမာ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိတဲ့အခါမွာ က်ေနာ္တုိ႔ ဒီလုိ ေဆာင္ရြက္တဲ့အခါမွာ က်ေနာ္တို႔ရဲ ႔ အခန္းက႑ကေန ပီပီျပင္ျပင္ နားလည္းမႈဟာ ပိုၿပီးက်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ လုိအပ္ေသးတယ္လုိ႔ ယူဆပါတယ္။
တခ်ဳိ ႔ကလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံအမ်ဳိးသား လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ဆုိတာ အန္ဂ်ီအို တခုလုိပဲ ျမင္ေသးတယ္။ က်ေနာ္တို႔ကေတာ့ အမွန္ေတာ့ အန္ဂ်ီအို မဟုတ္ဘူး။ သူ႔ရဲ ႔ definition ကုိယ္တုိင္က human rights commission တခုဆိုတာဟာ အစိုးရက ဖြဲ႔စည္းေပးတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းတရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ အေကာင္းဆံုးကေတာ့ ပါလီမန္ကေန ဥပေဒတရပ္ ျပဌာန္းၿပီးေတာ့ ဖြဲ႔စည္းေပးရမယ့္ အဖြဲ႔အစည္းတရပ္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔လို႔ သူ႔ရဲ ႔ ရန္ပံုေငြ funding ကို လံုလံုေလာက္ေလာက္ အစိုးရကပဲ ပံ့ပိုးေထာက္ပံ့ေပးရမယ္ဆိုတဲ့ သတ္မွတ္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လုပ္ရမယ္လို႔လည္း ေျပာတယ္။ အစိုးရဆီကလည္း ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မႈကို ယူေနတယ္ဆိုလုိ႔ရွိရင္ ဘယ္လိုလို႔ လြတ္လပ္ႏုိင္ေတာ့မလဲ။ အစိုးရရဲ ႔ ၾသဇာလႊမ္းမုိးမႈ ုျဖစ္လာမွာေပါ့လုိ႔ အဲဒီလို ေတြးေကာင္းေတြးႏုိင္တယ္ဆုိေပမယ့္ ဒီ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ေတြ လုပ္တဲ့ အေလ့အထကိုယ္တိုင္ကိုယ္က ေငြက အစိုးရဆီက မလာဘူးဆိုလို႔ရွိရင္ အျပင္ကယူတဲ့အခါၾကရင္ အျပင္ရဲ ႔ လႊမ္းမုိးမႈက ပိုမ်ားသြားမွာေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ဒီအပိုင္းမွာ နားလည္းဖို႔လုိတယ္။ ဘာလုိ႔လဲဆုိေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကို ထူေထာင္တယ္ဆိုတာ state ကပဲ လုပ္ရမွာ။ အစိုးရကေန ေငြေၾကးပံ့ပိုးေပးရမယ္။ သူ႔မွာ commitment ရွိရမယ္ဆုိတာ အေရးႀကီးဆံုးအခ်က္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Commitment မရွိဘဲနဲ႔ ဒီ ေကာ္မရွင္ကို ထူေထာင္လုိ႔မရဘူး။ ဒါဆုိ ဟန္ျပလုိ႔ပဲ ျဖစ္ေနေတာ့မယ္။
ဒါကို အမ်ားႀကီး ေဝဖန္သံုးသပ္မႈေတြ ရွိတာေပါ့။ ဟန္ေလနဲ႔ ဖြဲ႔ထားတယ္။ ဖိအားေပးမႈကေန ေလ်ာ့နည္းေအာင္ ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့အဖြဲ႔အစည္းတခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက ဘာမွ ျပည္သူလူထုရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရးကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ေဆာင္ရြက္ေပးႏိုင္မယ္ မဟုတ္ဘူးဆိုတဲ့ ေဝဖန္တာမ်ဳိးေတြ ရွိလာနိုင္တဲ့ အေနအထားရွိတယ္။ ႏုိင္ငံေတာ္မွာ commitment က ရွိေနရမယ္။ ဒီမုိကေရစီ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး စနစ္ကို ထူေထာင္တဲ့အခါမွာ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ဒြန္းတြဲေနတယ္။ ျပည္သူလူထုရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရးကို ကာကြယ္ေပးကို ေပးရမယ္ဆုိတဲ့ commitment ရွိေနမယ္ဆိုရင္ ဒီေငြေၾကး၊ ေထာက္ပံ့ေၾကးကို လံုလံုေလာက္ေလာက္ သူကေပးရမယ္။ ဒါေပမဲ့လို႔ သူဘက္ကလည္း သိရမယ္ဆိုတာက လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ေပးရမယ္။ ဝင္မရႈပ္ရဘူး။ ဒီ ေကာ္မရွင္ကလည္း အစိုးရဆီက ေငြကိုယူမယ္။ လံုလံုေလာက္ေလာက္ ေပးရမယ္ adequate funding လံုေလာက္တဲ့ ေထာက္ပံ့ေၾကးကို ေပးရမယ္ဆုိတာမ်ဳိးရွိတယ္။ လုပ္တဲ့အခါမွာေတာ့ ထူးျခားခ်က္ကေလးကေတာ့ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေတြးေခၚလုပ္ပိုင္ခြင့္ ရွိရမယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ လြတ္လပ္တဲ့ အမ်ဳိးသားေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ အာဏာပိုင္ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အတုိင္းအတာက ဘယ္ေလာက္အထိ ပါဝင္ပါသလဲရွင္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ အစိုးရနဲ႔ ဆက္ဆံတဲ့အပုိင္းမွာေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ ဆက္ၿပီးေတာ့ ႀကိဳးစားပ်ုိေထာင္ဖုိ႔ လိုေသးတယ္။ က်ေနာ္က ႏုိင္ငံျခားေရးဝန္ထမ္းေဟာင္းျဖစ္ေတာ့ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးဌာနနဲ႔ ဆက္သြယ္တာေတာ့ အုိေက ေနတယ္။ အက်ဥ္းသားေတြ လႊတ္မယ့္ကိစၥမွာဆုိရင္ ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီးဌာနနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္တာေတြရွိေတာ့ သူတုိ႔နဲ႔လည္း ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္တဲ့ဟာေလးေတြကေတာ့ တစံုတခု အတုိင္းအတာရွိတယ္။ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ မရွိေသးဘူး။ က်ေနာ္တုိ႔ တကယ္ဆက္သြယ္ေနရတာေတာ့ တုိင္စာေတြကို ေဆာင္ရြက္တဲ့အခါမွာ အစိုးရအဖြဲ႔ရံုးကေနတဆင့္ပဲ ဝန္ႀကီးဌာနေတြကို ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္တဲ့ လုပ္ထံုလုပ္နည္း ျပဌာန္းထားတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ တုိက္ရိုက္ဆက္သြယ္တဲ့ ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္မႈကို ပိုမုိၿပီးအားေကာင္းေအာင္ ဆက္လက္ၿပီးႀကိဳးစားဖုိ႔ေတာ့ လုိေသးတယ္။ ပါလီမန္နဲ႔လည္း က်ေနာ္တို႔ ဆက္သြယ္မႈဆုိတာ အမ်ားႀကီးလိုပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ ႏုိင္ငံတကာမွာလည္း ရွိပါတယ္။ ႏုိင္ငံတႏုိင္ငံရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရး ဥပေဒနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ အဲဒီ ဥပေဒ ေပၚေပါက္ေရးအတြက္ အမ်ဳိးသားလူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္က ဘယ္လိုမ်ား initiative ေတြနဲ႔ ဦးစီးဦးေဆာင္ျပဳၿပီး ေဆာင္ရြက္ေနတာ ရွိပါသလဲရွင့္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတတို႔၊ ႏိုင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲတို႔က လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ကို ဖြဲ႔စည္းေပးတယ္ဆိုတာ လံုးဝမွားတယ္လို႔ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ အေျခအေနတရပ္မွာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ေအာင္ သူတုိ႔ ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့တဲ့ အေနအထားမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ အေကာင္းဆံုးကေတာ့ က်ေနာ္အေစာက ေဆြးေႏြးတင္ျပခဲ့သလို ပါလီမန္ကေန ဥပေဒတရပ္ ျပဌာန္းၿပီးတဲ့အခါမွာ ဖြဲ႔စည္းေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပါလီမန္က ျပဌာန္းထားတယ္ဆိုေတာ့ ခိုင္မာတာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနုာ္တို႔က အခုအခ်ိန္မွာ human rights law ကို က်ေနာ္တို႔ ေကာ္မရွင္အေနနဲ႔ စတင္ၿပီးတဲ့အခါမွာ ေရးဆြဲခဲ့တယ္။ သမၼတႀကီးကို္ယ္တိုင္ကလည္း သူသိရွိနားလည္းလာတယ္။ ေကာ္မရွင္ကို သူစတင္ဖြဲ႔စည္းေပးလုိက္ေပးမယ့္လို႔ တကယ္ လုပ္ထံုလုပ္နည္းအရကေတာ့ ပါလီမန္ကတဆင့္ ျပဌာန္းေဆာင္ရြက္မွ ေကာင္းလိမ့္မယ္လို႔ ျမင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ က်ေနာ္တုိ႔ကို အႀကံျပဳခဲ့တယ္။
အဲဒီေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ ၂၀၁၂ ခု ဧၿပီ ေမ ေလာက္ကစၿပီး က်ေနာ္တုိ႔ ေကာ္မရွင္မွာ စၿပိီးေတာ့ ေရးဆြဲခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလို ေရးဆြဲေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ေဒသဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး အဖြဲ႔အစည္းေတြျဖစ္တဲ့ Asia Pacific Forum ေနာက္တခါ Sweden ႏုိင္ငံမွာရွိတဲ့ Raoul Wallenberg Institute (RWI) အဖြဲ႔အစည္း၊ ကုလသမဂၢက မဟာမင္းႀကီးရံုး - ဘန္ေကာက္မွာရွိတဲ့ ေဒသဆုိင္ရာရံုး။ သူတုိ႔က လာၿပီးေတာ့ အကူအညီေပးခ်င္တယ္ဆိုၿပီးေတာ့ ကမ္းလွမ္းလာပါတယ္။ သူတုိ႔ အႀကံေပးခ်င္တာ။ ဥပေဒတရပ္ကို ေရးဆြဲတဲ့အခါမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ ကိုက္ညီတဲ့အေကာင္းဆံုး ဥပေဒျဖစ္ဖို႔ကို အႀကံေပးလာတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ကလည္း သူတုိ႔အႀကံေပးတဲ့အခါမွာ ဒါကိုလက္ခံတယ္။
ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ ေရးဆြဲထားတာကို သူတုိ႔အႀကံေပးခ်က္ေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီးတဲ့အခါမွာ ညိႇႏိႈင္းၿပီးေတာ့ ႏုိင္ငံေတာ္အပိုင္းမွာလည္း သက္ဆုိင္ရာ ဥပေဒပညာရွင္ေတြမ်ား။ ႏုိင္ငံေတာ္သမၼတႀကီး ဥပေဒအႀကံေပး ပုဂၢိဳလ္မ်ား Judicial ေနာက္တခါ ျပည္ထဲေရး၊ finance စသည္ျဖင့္ သက္ဆုိင္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြနဲ႔ ေတြ႔ၿပီးတဲ့အခါမွာ က်ေနာ္တို႔ အခုအခ်ိန္ဆုိရင္ (၃) ႀကိမ္ေလာက္ ညိႇႏိႈင္းေဆြးေႏြးၿပီးပါၿပီ။ ေနာက္ဆံုးတႀကိမ္ဆိုရင္ ၿပီးခဲ့တဲ့ လေလာက္ကပဲ အေစာကေျပာတဲ့ ႏုိင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္း (၃) ရပ္က ဥပေဒပညာရွင္ေတြရယ္၊ အစိုးရပိုင္းက သက္ဆုိင္ရာဌာနက ဥပေဒပညာရွင္ေတြ ေတြ႔ၿပီးတဲ့အခါမွာ ျပန္ညိႇႏိႈင္းၿပီးေတာ့ အႀကိမ္ႀကိမ္ညိႇႏိႈင္းခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို ညိႇႏိႈင္းတဲ့အခါမွာ က်ေနာ္တို႔က civil society ကိုလည္းတႀကိမ္ က်ေနာ္တုိ႔ရံုးကို ဖိတ္ေခၚၿပီးတဲ့အခါမွာ က်ေနာ္တို႔ ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ မူၾကမ္းထဲမွာပါတဲ့ provisions ေတြကို တင္ျပၿပီးတဲ့အခါမွာ သူတုိ႔အႀကံဥာဥ္မ်ားလည္း ေတာင္းဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒီလုိ ညိႇႏိႈင္းေနတာ အခုဆုိရင္ final stage ေလာက္မွာ ေရာက္ေနပါၿပီဆုိတဲ့အေၾကာင္းကို ေျပာၾကားလုိပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ ဒီအရပ္ထဲမွာ သာမန္လူေတြရဲ ႔အျမင္မွာေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအမ်ဳိးသား လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ က ႏုိင္ငံျခားေရးဝန္ထမ္းေဟာင္းေတြ၊ သံအမတ္ႀကီးေဟာင္းေတြ။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အစိုးရဝန္ထမ္းေဟာင္းေတြ ဖြဲ႔စည္းထားတယ္အခါၾကေတာ့ ေတာက္ေလွ်ာက္လံုး အႏွစ္ (၂၀) (၃၀) ေလာက္ အစိုးရရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ုိးေဖာက္မႈေတြကို ကာကြယ္ခဲ့ရတာပါ။ ႏုိင္ငံတကာအလယ္မွာ။ အဲဒီအခါၾကေတာ့ ကိုယ္တုိင္က လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြကို စံုစမ္းရမယ့္ ေကာ္မရွင္ျဖစ္လာပါၿပီ။ အဲဒီ အေနအထားမွာ သံအမတ္ႀကီးရဲ ႔ ကို္ယ္ပိုင္အျမင္ကေလးကို သိပါရေစရွင့္။
ဦးဝင္းျမ ။ ။ က်ေနာ္တို႔အေနနဲ႔က အစက ဝန္ထမ္းေဟာင္းေတြဆုိေတာ့ ဝန္ထမ္းေဟာင္းေတြ ျဖစ္တယ္ဆိုေပမယ့္ ေကာ္မရွင္မွာ ခန္႔အပ္လုိက္တဲ့အခါမွာေတာ့ က်ေနာ္တို႔ရဲ ႔ mindset ကိုေတာ့ လြတ္လြတ္လပ္လပ္နဲ႔ပဲ ေတြးေခၚေဆာင္ရြက္မယ္ဆိုတဲ့ ေျပာင္းလဲမႈမ်ဳိးကိုေတာ့ လုပ္ဖို႔ေတာ့ လုိပါတယ္။ ဒါက အေစာက က်ေနာ္တင္ျပသလုိ က်ေနာ္အျမင္မွာ အႀကီးမာဆံုး စိမ္ေခၚမႈႀကီး။ တေန႔တေန႔ က်ေနာ္တို႔ လာတဲ့အခါမွာ ဒီေန႔ လြတ္လြတ္လပ္လပ္လုပ္မယ္။ ဘယ္ေလာက္အတုိင္းအတာအထိ လုပ္မယ္ဆိုတဲ့ဟာ challenge တခုလို႔ေတာင္ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လုိ႔ က်ေနာ္တုိ႔ ရလာဒ္ေတြကို ၾကည့္လိုက္မယ္ဆုိရင္ တိုင္စာေတြ ေဆာင္ရြက္ေပးေနတဲ့ အေနအထား၊ အက်ဥ္းသားေတြကိစၥ ေန႔တုိင္းေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ကိစၥ။ ဒါတင္မကေသးဘူး က်ေနာ္တုိ႔ ကြင္းဆင္းၿပီးေတာ့ စံုစမ္းေလ့လာေရးအရ ေၾကညာခ်က္ကေလးေတြ ထုတ္ျပန္ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ကိစၥကို ၾကည့္မယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ေတာ့ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ က်ေနာ္တုိ႔ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ေလးေတာ့ ေဆာင္ရြက္ေနႏိုင္ၿပီလို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။
ေနာက္တခါ ေရပန္းစားေနတာ Business and Human Rights ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အခုအခ်ိန္မွာ investment ကို ဖြင့္ေပးေနၿပီ။ ႏိုင္ငံတကာက စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြကို ဖိတ္ေခၚေနတဲ့အခါမွာ တဖက္မွာလည္း ေကာင္းတယ္။ တဖက္မွာလည္း Business and Human Rights ဆိုတဲ့ ျပႆနာေလးက ေပၚလာတာေပါ့။ တနည္းအားျဖင့္ business လာလုပ္ၾကပါ။ ဒါေပမဲ့ လာလုပ္တဲ့အခ်ိန္မွာပဲ က်ေနာ္တို႔ အလုပ္သမားေတြ၊ လယ္သမားေတြရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရးကိုလည္း မထိခိုက္ေအာင္ ကာကြယ္ေပးဖုိ႔ဆိုတာ အေရးႀကီးလာတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ေျပာရရင္ လက္ပံေတာင္းေတာင္ ကိစၥဆိုတာ ဒီအထဲမွာ တခုပါတာေပါ့။ တျခားအလားတူျဖစ္ေနတဲ့ကိစၥေလးေတြ ရွိပါတယ္။ Business ေတာ့ လုပ္ရမယ္။ က်ေနာ္တုိ႔က ဖြံ႔ၿဖိဳးစဲႏုိင္ငံျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ တိုးတက္ဖို႔ development အတြက္ business က ရွိကိုရွိရမယ္။ ႏိုင္ငံျခား investment က လိုကိုလုိတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူတုိ႔ လာေရာက္ၾကတဲ့အခါမွာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ လုပ္တုန္းမွာ က်ေနာ္တို႔ သက္ဆိုင္ရာ အလုပ္သမားေတြရဲ ႔ အခြင့္အေရးကိုေတာ့ ကာကြယ္ေပးဖုိ႔ လိုတယ္ဆိုတဲ့ အသိအျမင္ အမ်ားႀကီးသိရွိလာၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒိန္မက္ႏိုင္ငံဟာ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သူတို႔ center ေလး တခုလာဖြင့္ၿပီးေတာ့ ဒီက႑မွာ အမ်ားႀကီးကူညီ ေဆာင္ရြက္ေပးခ်င္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။အမ်ားႀကီး အက်ဳိးေက်းဇူး ရွိပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း ။ ။ ေက်းဇူးအမ်ားႀကီး တင္ပါတယ္ ဥကၠ႒ႀကီး။
No comments:
Post a Comment