ဒြိဟိတ္ တိိဟိတ္ကုသုိလ္ႏွင့္ ဒြိဟိတ္ တိဟိတ္ ဥကၠဠ ကုသုိလ္ကံမ်ား

ကုသုိလ္ကံမ်ားကို ျပဳလုပ္အားထုတ္ရာ၌ စနစ္တက် နည္းမွန္လမ္းမွန္ ျပဳလုပ္ႏုိင္ရန္ လြန္စြာအေရးၾကီး သည္။ ဒါန သီလ ဘာ၀နာကုသုိလ္ကံ တခုခုကို လုပ္ရာ၌ မျပဳလုပ္မီအခ်ိန္(ပုဗၺ)၊ ျပဳလုပ္ဆဲအခ်ိန္(မုဥၥ)၊ ျပဳလုပ္ျပီးအခ်ိန္(အပရ) ဟူ၍ အခ်ိန္ကာလ သံုးမ်ိဳးရွိသည္။

ျပဳလုပ္ဆဲအခ်ိန္(မုဥၥကာလ)တြင္ ကံ ကံ၏အက်ိဳးကို ယံုၾကည္ သိျမင္ေသာ ဉာဏ္(ကမၼႆကတာဉာဏ္) ရွိရန္ အထူးလုိအပ္သည္။ ထုိသို႔ ကံ ကံ၏ အက်ိဳးကို သိျမင္ေသာဉာဏ္ျဖင့္ ျပဳလုပ္လွ်င္ ထုိကုသုိလ္သည္ တိဟိတ္ကုသိုလ္ျဖစ္သည္။

ဤဉာဏ္မပါဘဲ မိရုိးဖလာအေနျဖင့္ သာမာန္သာ ျပဳလုပ္လွ်င္ျဖစ္ေစ၊ ကေလးသူငယ္မ်ားကဲ့သို႔ အသိဉာဏ္မပါဘဲ ျပဳလုပ္လွ်င္ျဖစ္ေစ ထုိကုသုိလ္သည္ ဒြိဟိတ္ကုသိုလ္ျဖစ္သည္။ (အေလာဘ အေဒါသ အေမာဟ ဟူေသာ ကုသိုလ္ျဖစ္ရန္ အေျခခံေရေသာက္ျမစ္ၾကီးသံုးခုကို “ေဟတု=ဟိတ္=အေၾကာင္းရင္းၾကီး”ဟု ေခၚသည္။)

တိဟိတ္ဟူသည္မွာ အလွဴဒါနျပဳလုပ္ေသာအခါလွဴဖြယ္ပစၥည္း ၀တၳဳမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ႏွေျမာတြယ္တာ တပ္မက္မူမရွိဘဲ စြန္႕လွဴလွ်င္ အေလာဘဟိတ္ ျဖစ္သည္။ မိမိအလွဴႏွင့္ ပတ္သက္၍ စိတ္ခ်မ္းသာ ၾကည္လင္ရႊင္ပ်ေနမူ အလွဴခံပုဂၢိဳလ္မ်ားအေပၚ ေမတၱာထားမူတို႔သည္ အေဒါသဟိတ္ ျဖစ္သည္။ မိမိျပဳလုပ္ေသာ ကုသုိလ္ကံႏွင့္ ကုသိုလ္ကံ၏ အက်ိဳးတရားမ်ားကို ယံုၾကည္သိျမင္မူ အသိဉာဏ္ရွိလွ်င္ အေမာဟဟိတ္ ျဖစ္သည္။ အလွဴကို လွဴဆဲ သီလကို ေဆာက္တည္ဆဲ ဘာ၀နာကို ပြားမ်ားဆဲ ျပဳလုပ္ဆဲအခိုက္တြင္ ဤဒါန သီလ ဘာ၀နာအမွူသည္ ဧကန္မုခ်အက်ိဳးရွိသည္ဟု ကမၼႆကတာဉာဏ္ျဖင့္ သိျမင္မူမရွိဘဲ (အသိဉာဏ္မပါဘဲ) မိရုိးဖလာအေန သာမန္လုပ္ရုိး လုပ္စဥ္ အေနျဖင့္ ျပဳလုပ္လွ်င္ အေလာဘဟိတ္ အေဒါသဟိတ္ ႏွစ္မ်ိဳးရွိ၍ ဒိြဟိတ္ကုသုိလ္ကံ ျဖစ္သည္။

အလွဴမလွဴခင္ အခ်ိန္က အလွဴႏွင့္ ပတ္သက္၍ စိတ္ပူပန္မူ စိတ္မခ်မ္းသာမူ “ငါလွဴလုိက္ရတာ မွားေလျခင္း” စသည္ျဖင့္ ေနာင္တ တဖန္ ပူပန္ျခင္း စေသာ အကုသိုလ္မ်ား ျဖစ္ေနျခင္းျဖင့္ ေရွ႕ေနာက္ အကုသုိလ္စိတ္မ်ား ျခံရံေနလွ်င္ ထုိကုသုိလ္သည္ “ၾသမကကုသိုလ္” အညံ့စားကုသုိလ္ ျဖစ္သြြားသည္။ “တိဟိတိ ၾသမက” တိဟိတ္အညံ့စားကုသုိလ္၊ “ဒြိဟိ္တ္ၾသမက” ဒြိိဟိတ္အ%E